Co to jest TEX?

TEX(czyt. tech) jest to system składu komputerowego tekstów (BEZPŁATNY). Stworzony został przez prof. Donalda Knutha na początku lat 80-tych. Praca z TEX-em polega w uproszczeniu na napisaniu tekstu źródłowego (zwykły tekst ASCII) przy użyciu pewnych komend-znaczników, a następnie na skompilowaniu tego tekstu przy użyciu rzeczonego TEX-a. Otrzymujemy w wyniku tzw. plik dvi ("device independent"). Można go obejrzeć na ekranie komputera używając przeglądarki plików dvi, wydrukować lub przekształcić w dokument PDF, PostScript czy HTML (niniejszy tekst FAQ tworzony jest właśnie w TEX-u). Praca z TEX-em przypomina więc trochę programowanie w języku wyższego rzędu (chodzi mi o schemat edycja -> kompilacja -> podgląd ew. wydruk).

System TEXjest bardzo wygodny przy pisaniu tekstów matematycznych.

Pisanie tekstu źródłowego przypomina też pisanie dokumentu HTML. I tu, i w TEX-u występują bowiem znaczniki. Np. aby w HTML'u napisać, coś kursywą, robimy tak:

<I> To jest tekst w HTML'u pisany kursywą </I>,

a w TEX-u tak:

$\tt\{ \backslash it$ To jest tekst w TEX-u pisany kursywą }.

I tu doszliśmy do komend TEX-a. Każda z nich zaczyna się znakiem \. Może mieć parametry obowiązkowe i opcjonalne. Postać jest mniej więcej taka:

$\tt\backslash komenda [parametry-opcjonalne] \{ parametry-obowiazkowe \}$.

Mamy np.

$\tt\backslash sqrt [ 3 ] \{ 2 \}$ - na wydruku otrzymamy pierwiastek trzeciego stopnia z dwóch,
$\tt\backslash sqrt \{ 2 \}$ - to nam da pierwiastek kwadratowy z dwóch.

Ułamek 1/2 (ale porządnie - z poziomą kreską ułamkową) napiszemy jako $\tt 1 \backslash over 2$ lub $\tt\backslash frac \{ 1 \} \{ 2 \}$.

Ta ostatnia komenda nie należy już do "standardowego" TEX-a. Aby piszący tekst matematyczny mógł skoncentrować się wyłącznie na jego treści zamiast na sprawach - że tak powiem - drukarskich, Leslie Lamport stworzył układ makropoleceń do TEX-a pod nazwą L^ATEX. Jest on ukierunkowany właśnie na teksty o charakterze matematycznym. Jest tam dużo poleceń do pisania różnych symboli (sumy, całki, pierwiastki i - bez dużej przesady - wszystkich innych), wzorów i równań (również tych, które nie mieszczą się w jednej linii). Są też komendy służące np. odróżnieniu wypowiedzi twierdzenia od np. jego dowodu (wypowiedzi twierdzeń standardowo pisane są kursywą). Gdyby pisać w "gołym" TEX-u, wszystkie te rzeczy należałoby sobie najpierw zaprojektować.

Tu mała uwaga: komenda $\tt\backslash sqrt$ jest dostępna w "gołym" TEX-u, a $\tt\backslash sqrt [ m ] \{ n \}$ - nie. Jest więc komendą L^ATEX-a. Przynajmniej tak wynika z przeprowadzonego naprędce eksperymentu.

Większość prac matematycznych o charakterze naukowym powstaje właśnie przy użyciu L^ATEX-a. Teksty źródłowe można wysyłać e-mailem do wydawnictw, a tam edytorzy już sobie z wydrukowaniem poradzą - TEXzadba o ujednolicenie formatów w całym czasopiśmie lub książce, tworzenie spisów treści czy numerowanie odnośników literaturowych.

System TEXdoczekał się implementacji na wielu platformach systemowych. Jest dostępny dla systemów typu uniksowego, a także dla DOS'u (pod nazwą EMTEX), różnych wersji Windows (MIKTEX), dla Maca, Atari, Amigi itp. W zasadzie tekst źródłowy napisany na którejkolwiek z tych platform powinien dać się skompilować na każdej innej.

Kończę uwagą dla zaawansowanych użytkowników TEX-a. Ponieważ tekst ma w założeniu charakter informacyjny, świadomie pominąłem tu kwestię pisania symboli matematycznych przy użyciu "dolarków" bądź środowiska "displaymath" oraz inne kwestie o charakterze szczegółowym.

Szymon Wąsowicz, 2000.V.04, z późniejszymi uzupełnieniami.