strona główna


Umiejętność wyrażania  myśli i jest nieodzownym warunkiem ogólnego wykształcenia człowieka. Dlatego też podstawowym zadaniem szkoły jest nauczanie poprawnego mówienia i pisania. Integralną częścią tego procesu jest opanowanie ortografii.
Celem nauki ortografii w klasach I - III jest wytworzenie u ucznia  pamięci wzrokowej i motorycznej wyrazów oraz nawyku samokontroli poprzez ćwiczenia, które mają doprowadzić go do automatyzacji poprawnego pisania. Opanowanie zasad polskiej pisowni nie jest łatwym zadaniem dla uczącego się dziecka ze względu na abstrakcyjność treści oraz długi okres opanowywania umiejętności ortograficznych. Dlatego troską i zadaniem nauczyciela jest dobieranie i stosowanie takich ćwiczeń, które motywowałyby ucznia do wysiłku, a także by rozwijały jego zdolności twórcze. Najlepszym sposobem na spełnienie tego wymagania jest uczenie przez zabawę, czyli wzbogacanie procesu nauczania ortografii przez stosowanie różnych ciekawych rozrywek umysłowych, wierszyków, zagadek, rebusów, pomysłowo zilustrowanych ortogramów, itp. Różnorodne i urozmaicone ćwiczenia będą sprzyjały wyrabianiu nawyku bezbłędnego pisania, a jednocześnie wpłyną na wzrost koncentracji uwagi i aktywności oraz rozwój myślenia i pamięci uczniów.

ZAGADNIENIA ORTOGRAFICZNE
W KLASACH I - III
ZASADY
I FORMY NAUCZANIA ORTOGRAFII
ROLA PAMIĘCI WZROKOWEJ
W NAUCZANIU ORTOGRAFII
WYKAZ LITERATURY

ZAGADNIENIA ORTOGRAFICZNE PRZEWIDZIANE DO REALIZACJI W KLASACH I - III

Materiał ortograficzny
Klasa I
Klasa II
Klasa III
dwuznaki
+
""
""
spółgłoski miękkie
+
+
""
utrata dźwięczności na końcu wyrazu
+
+
""
utrata dźwięczności w środku wyrazu
""
+
""
"ó" wymienne
+
+
+
"ó" niewymienne
+
+
+
"ż" wymienne
""
""
+
"ż" niewymienne
""
+
+
zakończenia -ów, -ówka, -unek
""
+
+
"rz" wymienne
+
+
+
"rz" niewymienne
+
+
+
"rz" po spółgłoskach
""
+
""
"-szy" w stopniu wyższym i najwyższym przymiotnika
""
+
+
"ą" i "ę" niezgodne z wymową
""
+
+
"om" w celowniku
""
""
+
przyimek przy rzeczowniku
""
+
+
„nie” przed osobowymi formami czasownika
""
""
+
„nie” łącznie z przymiotnikiem
""
+
+
„nie” łącznie z przymiotnikiem
+
+
+
wielka litera w wyrazach
+
+
+
skróty
+
+
+

do góry

ZASADY NAUCZANIA ORTOGRAFII

Ucząc ortografii należy pamiętać o następujących zasadach:

FORMY NAUCZANIA ORTOGRAFII

W nauczaniu ortografii stosuje się:
  • ćwiczenia poprawnej wymowy,
  • analizę trudności ortograficznych,
  • wyjaśnienie pisowni za pomocą przytoczenia zasady lub formy gramatycznej,
  • ćwiczenia pamięciowe,
  • pracę ze słownikiem ortograficznym,
  • gry i zabawy dydaktyczne,
  • kontrolę własnego tekstu,
  • wykorzystanie multimedialnych programów komputerowych.

W procesie kształtowania umiejętności poprawnego pisania należy stosować następujące ćwiczenia:

  • przepisywanie,
  • pisanie z pamięci,
  • pisanie ze słuchu, tzw. dyktando: wprowadzające, utrwalające (dyktando z objaśnieniem, dyktando wybranych reguł i form, dyktando swobodne, dyktando twórcze), sprawdzające.

Istotnym składnikiem efektywnie organizowanego procesu nauczania ortografii są atrakcyjne dla dzieci środki dydaktyczne, które dostarczają dziecku określonych bodźców sensorycznych działających głównie na wzrok i słuch. "Modnym" obecnie i lubianym przez dzieci środkiem dydaktycznym jest komputer. Ucząc dzieci poprawnej pisowni z wykorzystaniem multimedialnych programów komputerowych zauważyłam, iż łatwiej i szybciej uczniowie przyswajają sobie materiał ortograficzny.

Istotą niniejszej pracy jest próba rozwiązania wybranych problemów ortograficznych z wykorzystaniem komputera. Kolorowy obraz widziany przez dziecko na monitorze komputera, dostarcza mu wiele przyjemnych wrażeń estetycznych, co jest podstawą sukcesu. Zachęca ucznia do częstszego oglądania prawidłowego zapisu, wywołując przy tym przyjemne doznania estetyczne, które z kolei wzmacniają proces zapamiętywania. Na szczególne podkreślenie zasługuje fakt, iż praca z komputerem angażuje nawet te dzieci, które zwykle osiągają słabsze wyniki w nauce. W jej trakcie wyraźnie się ośmielają, nabierają wiary we własne siły i równie chętnie jak pozostali uczniowie uczestniczą w zajęciach wykonując polecenia o różnym stopniu trudności. Komputer "nie zdenerwuje się" mimo kolejnych potknięć ucznia, "nie będzie się śmiał" nawet z najgłupszego błędu oraz powtórzy wielokrotnie to samo zdanie, gdy zajdzie taka potrzeba, "nie irytując się" jak człowiek. Dlatego nauka przy jego pomocy staje się łatwiej przyswajalna dla ucznia. Brak oceny stawianej uczniowi przez komputer spowoduje, że dziecko może pracować z nim bez stresu. Niebanalny staje się tutaj aspekt wychowawczo - dydaktyczny, bo sam komputer jest wymagającym, konsekwentnym i nieprzekupnym partnerem w dydaktyce

do góry

ROLA PAMIĘCI WZROKOWEJ W NAUCZANIU ORTOGRAFII

W nauce ortografii dużą rolę odgrywa pamięć wzrokowa. Szczególne znaczenie ma ona dla kształtowania nawyków poprawnego pisania wyrazów, których zapis nie jest zgodny z wymową i nie można do nich zastosować żadnej reguły. Analiza wzrokowa pisma jest jednym z elementów procesu nauki pisania. Zmagazynowane w pamięci wzrokowej spostrzeżenia poprawnie zapisanych znaków graficznych doprowadzą do szybkiego wyrobienia biegłości ortograficznej . Wrażenia wzrokowe są trwałe, dlatego też dla ich pełnego wykorzystania w procesie zdobywania przez ucznia sprawności ortograficznej należy stosować wszelkiego rodzaju pomoce naukowe, takie jak: rozsypanki wyrazowe, tablice ortograficzne, zestawy ortogramów, słowniki itp.

W toku pracy nad ortografią uczniowie powinni zawsze zapoznawać się z dobrymi wzorami wyrazów tak, aby w ich pamięci nie utrwalił się obraz błędnej formy ortogramu. Na pamięć wzrokową najlepiej oddziałują ćwiczenia w czytaniu i obserwacja graficzna wyrazów. Nie należy stosować ćwiczeń w wyszukiwaniu wyrazów z błędami ortograficznymi spośród wyrazów poprawnie napisanych. Uczeń może również utrwalić sobie błędną pisownię.

Podkreślanie liter, wyrazów, stosowanie różnych kolorów, łączenie wyrazów z rysunkami pobudza bodźce wzrokowe. Uczeń obserwując wyraz, w którym została graficznie lub kolorem wyróżniona trudność ortograficzna, łatwiej go sobie przyswaja. Jednocześnie szkodliwe jest nadmierne i zbyt zagęszczone uwydatnianie trudności ortograficznych (np. w przypadku wykorzystania zbyt wielu kolorów do oznaczania liter).

Kolor przyciąga wzrok, dlatego barwa odgrywa w nauce ortografii dużą rolę. Barwy kojarzą się z różnymi nastrojami, odczuciami, psychicznymi nastawieniami. A. Mitrinowicz - Modrzejewska scharakteryzowała wrażenia barwne pod względem ich oddziaływań na odbiorcę:

W nauce ortografii powinno się często używać koloru, aby graficznie wyróżnić ważne elementy, ponieważ ma to duży wpływ na wzmocnienie wrażeń wzrokowych.

W procesie nauki poprawnego pisania duże znaczenie ma również pamięć słuchowa. Szczególnie wtedy, gdy zapis wyrazu opiera się na całkowitej zgodności z mową. Słuch odgrywa ogromną rolę przy analizie dźwiękowej wyrazów. Analizator słuchowy mowy zbiera z pamięci wyobrażenia słów słyszanych, dlatego też w codziennym procesie komunikowania się uczeń powinien ze strony nauczyciela otrzymywać poprawny wzór mowy (czystą artykulację i precyzyjną wymowę). Tych właściwości mowy nauczyciel powinien również wymagać od uczniów, gdyż zapobiegnie to wielu niepowodzeniom w nauce poprawnego pisania. Wrażenia słuchowe są mniej trwałe niż wzrokowe i mogą się szybko zacierać. Na pamięć słuchową oddziałują ćwiczenia polegające na słuchaniu poprawnie wymawianych wyrazów. Wskazane jest dlatego łączenie ćwiczeń ortograficznych z utrwaleniem poprawnej wymowy wyrazów.

do góry

Literatura:

  1. Droś T.: Roślik E.: Język polski. Zbiór dyktand. Łódź 1994.
  2. Dyka F.: Nauczanie programowe ortografii w edukacji wczesnoszkolnej Rzeszów 2004.
  3. Gawdzik W.: Ortografia na wesoło i na serio Warszawa 1992.
  4. Jakś E.: Wybór dyktand dla klas drugich i trzecich szkół podstawowych. Bydgoszcz 1996.
  5. Jakubowicz A.: Strategia organizowania materiału a efektywność nauczania ortografii w klasach początkowych. Bydgoszcz 1994.
  6. Jedut A.: Pleskot.: Nauczanie ortografii w klasach I - III. Poradnik dla nauczyciela. Warszawa 1991.
  7. Kapica G.: Rozrywki umysłowe w nauczaniu początkowym. Warszawa 1990.
  8. Kosińska E.: Dzieniszewska A.: Ćwiczenia i zabawy ortograficzne w klasach początkowych Białystok.
  9. Kownacka D.:Słowniczek ortograficzny dla klas 1 - 3. Wesoła Szkoła Warszawa 2002.
  10. Malendowicz J.: Nauczanie ortografii w klasach I - IV
  11. Malepsza T.: Ortografia i gramatyka dla smyka. Klasa 3. Warszawa 1995.
  12. Owsińska E.: Staniszewska Z.: Wesoły świat ortografii dla klasy 2.
  13. Polański E.: Jakubowicz A., Dyka F.: Ortografia i interpunkcja w nauczaniu początkowym. Przewodnik metodyczny dla nauczyciela. Łódź 1996
  14. Skrzypiec W.: Ćwiczenia gramatyczno - ortograficzne i stylistyczne w klasach I - III Warszawa 1992.
  15. Stec J.: Zagadki dla najmłodszych Kielce 1997.
  16. Więckowski R.: Ortografia w klasach I - III "Życie Szkoły" 1994, nr 7, s. 394 - 395

do góry

strona główna